تخلفات اداری کارکنان دولت از جمله مسائلی است که مورد سوال آن دسته از کارمندانی است که به عنوان متهم در هیأت های رسیدگی به تخلفات اداری مورد پیگرد قرار می گیرند.

به فراخور نیاز کاربران طی چند بند به طور مختصر نکات اصلی مسائل حقوقی بحث تخلفات اداری و نحوه رسیدگی بدانها را بیان می نماییم :

۱- تعریف تخلفات اداری

در قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب ۷/۹/۱۳۷۲ مجلس شورای اسلامی(که در اینجا به اختصار قانون تخلفات اداری می گوییم) تعریفی از تخلفات اداری ارائه نشده است.

اما در ماده ۲ دستورالعمل رسیدگی به تخلفات اداری مصوب ۴/۸/۱۳۷۸ هیأت عالی نظارت ، تخلف اداری چنین تعریف شده است :

تخلف اداری عبارت است از ارتکاب اعمال و رفتار نادرست توسط مستخدم و عدم رعایت انضباط اداری که منحصر به موارد مذکور در قانون تخلفات اداری می باشد و به دو دسته قصور و تقصیر تقسیم می شود :

الف) قصور عبارت است از کوتاهی غیرعمدی در انجام وظایف اداری محوله

ب) تقصیر عبارت است از نقض عمدی قوانین و مقررت مربوط

۲- مصادیق تخلفات اداری

تخلفات اداری در ماده ۸ قانون تخلفات اداری طی ۳۸ بند شمارش شده اند که به قرار زیر می باشند :

۱- اعمال و رفتار خلاف شئون شغلی یا اداری.

۲- نقض قوانین و مقررات مربوط.

۳- ایجاد نارضایتی در ارباب رجوع یا انجام ندادن یا تأخیر در انجام امور قانونی آنها بدون دلیل.

۴- ایراد تهمت و افترا، هتک حیثیت.

۵- اخاذی.

۶- اختلاس.

۷- تبعیض یا اعمال غرض یا روابط غیراداری در اجرای قوانین و مقررات نسبت به اشخاص.

۸- ترک خدمت در خلال ساعات موظف اداری.

۹- تکرار در تأخیر ورود به محل خدمت یا تکرار خروج از آن بدون کسب مجوز.

۱۰- تسامح در حفظ اموال و اسناد و وجوه دولتی، ایراد خسارات به اموال دولتی .

۱۱- افشای اسرار و اسناد محرمانه اداری.

۱۲- ارتباط و تماس غیرمجاز با اتباع بیگانه.

۱۳- سرپیچی از اجرای دستورهای مقامهای بالاتر در حدود وظایف اداری.

۱۴- کم کاری یا سهل انگاری در انجام وظایف محول شده.

۱۵- سهل انگاری رؤسا و مدیران در ندادن گزارش تخلفات کارمندان تحت امر.

۱۶- ارائه گواهی یا گزارش خلاف واقع در امور اداری.

۱۷- گرفتن وجوهی غیر از آنچه در قـوانین و مقررات تعیین شده یا اخذ هرگونه مالی که در عرف رشوه خواری تلقی می شود.

۱۸- تسلیم مدارک به اشخاصی که حق دریافت آن را ندارند یا خودداری از تسلیم مدارک به اشخاصی که حق دریافت آنرا دارند.

۱۹- تعطیل خدمت در اوقات مقرر اداری.

۲۰- رعایت نکردن حجاب اسلامی.

۲۱- رعایت نکردن شئون و شعایر اسلامی.

۲۲- اختفاء، نگهداری، حمل، توزیع و خرید و فروش مواد مخدر.

۲۳- استعمال یا اعتیاد به مواد مخدر.

۲۴- داشتن شغل دولتی دیگر به استثنای سمتهای آموزشی و تحقیقاتی.

۲۵- هر نوع استفاده غیرمجاز از شئون یا موقعیت شغلی و امکانات و اموال دولتی.

۲۶- جعل یا مخدوش نمودن و دست بردن در اسناد و اوراق رسمی یا دولتی.

۲۷- دست بردن در سؤالات، اوراق، مدارک و دفاتر امتحانی، افشای سؤالات امتحانی یا تعویض آنها.

۲۸- دادن نمره یا امتیاز، برخلاف ضوابط.

۲۹- غیبت غیرموجه به صورت متناوب یا متوالی.

۳۰- سوءاستفاده از مقام و موقعیت اداری.

۳۱- توقیف، اختفاء، بازرسی یا بازکردن پاکتها و محمولات پستی یا معدوم کردن آنها و استراق سمع بدون مجوز قانونی.

۳۲- کارشکنی و شایعه پراکنی، وادار ساختن یا تحریک دیگران به کارشکنی یا کم کاری و ایراد خسارت به اموال دولتی و اعمال فشارهای فردی برای تحصیل مقاصد غیرقانونی.

۳۳- شرکت در تحصن، اعتصاب و تظاهرات غیرقانونی، یا تحریک به برپایی تحصن، اعتصاب و تظاهرات غیر قانونی و اعمال فشارهای گروهی برای تحصیل مقاصد غیرقانونی.

۳۴- عضویت در یکی از فرقه های ضاله که از نظر اسلام مردود شناخته شده اند.

۳۵- همکاری با ساواک منحله به عنوان مأمور یا منبع خبری و داشتن فعالیت یا دادن گزارش ضدمردمی.

۳۶- عضویت در سازمانهایی که مرامنامه یا اساسنامه آنها مبتنی بر نفی ادیان الهی است یا طرفداری و فعالیت به نفع آنها.

۳۷- عضویت در گروههای محارب یا طرفداری و فعالیت به نفع آنها.

۳۸- عضویت در تشکیلات فراماسونری.

بیشتر بدانید: انواع تخلفات اداری قابل تجدیدنظر کدامند؟

۳- مجازاتهای اداری یا تنبیهات اداری

تخلفات اداری کارکنان دولت موجب اِعمال مجازاتهای اداری علیه آنها می گردد.

در ماده ۹ قانون تخلفات اداری مجازاتهای ادرای به قرار زیر ذکر گردیده اند :

ماده ۹- تنبیهات اداری به ترتیب زیر عبارتند از:

الف- اخطار کتبی بدون درج در پرونده استخدامی.

ب- توبیخ کتبی با درج در پرونده استخدامی.

ج- کسر حقوق و فوق العاده شغل یا عناوین مشابه حداکثر تا یک سوم، از یک ماه تا یک سال.

د- انفصال موقت از یک ماه تا یک سال.

هـ- تغییر محل جغرافیایی خدمت به مدت یک تا پنج سال.

و- تنزل مقام و یا محرومیت از انتصاب به پستهای حساس و مدیریتی در دستگاههای دولتی و دستگاههای مشمول این قانون.

ز- تنزل یک یا دو گروه و یا تعویق در اعطای یک یا دو گروه به مدت یک یا دو سال.

ح- بازخرید خدمت در صورت داشتن کمتر از ۲۰ سال سابقه خدمت دولتی در مورد مستخدمین زن و کمتر از ۲۵ سال سابقه خدمت دولتی در مورد مستخدمین مرد با پرداخت ۳۰ تا ۴۵ روز حقوق مبنای مربوط در قبال هر سال خدمت به تشخیص هیأت صادرکننده رأی.

ط- بازنشستگی در صورت داشتن بیش از بیست سال سابقه خدمت دولتی برای مستخدمین زن و بیش از ۲۵ سال سابقه خدمت دولتی برای مستخدمین مرد بر اساس سنوات خدمت دولتی با تقلیل یک یا دو گروه.

ی- اخراج از دستگاه متبوع.

ک- انفصال دائم از خدمات دولتی و دستگاههای مشمول این قانون.

۴- چه دستگاه هایی مشمول قانون تخلفات اداری هستند؟

همانطور که از عنوان عبارت (( تخلفات اداری )) برمی آید اعمال مجازات های اداری و اطلاق تخلف اداری اقتضای آن را دارد که فرد متخلف از مستخدمین دستگاه های عمومی و دولتی باشد.

پس سوأل این است که چه نهادها و دستگاه هایی مشمول قانون رسیدگی به تخلفات اداری هستند ؟

پاسخ را می بایست در ماده ۱۸ قانون تخلفات ادار ی ملاحظه نمود . در این ماده آمده است :

کلیه وزارتخانه ها، سازمانها، مؤسسات و شرکتهای دولتی، شرکتهای ملی نفت و گاز و پتروشیمی و شهرداریها و بانکها و مؤسسات و شرکتهای دولتی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است و مؤسساتی که تمام یا قسمتی از بودجه آنها از بودجه عمومی تأمین می شود و نیز کارکنان مجلس شورای اسلامی و نهادهای انقلاب اسلامی مشمول مقررات این قانون هستند، مشمولان قانون استخدام نیروهای مسلح و غیر نظامیان ارتش و نیروهای انتظامی ، قضات ، اعضای هیاتهای علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و مشمولان قانون کار از شمول این قانون خارج بوده و تابع مقررات مربوط به خود خواهند بود.

۵- کدام دسته از کارمندان مشمول قانون تخلفات اداری هستند ؟

ممکن است تصور شود که تخلفات اداری تنها در مورد کارکنان رسمی و یا پیمانی صدق می نماید.

اما باید دانست کلیه کارکنان رسمی ، ثابت ، دائم ، پیمانی و قراردادی دستگاه های مشمول قانون تخلفات اداری ، مشمول این قانون هستند و در فرض ارتکاب تخلف ، حتی نسبت به کارکنان قراردادی نیز ترتیبات رسیدگی به تخلفات اداری اجرا می شود .

۶- مرجع رسیدگی به تخلفات اداری چیست ؟

تخلفات اداری توسط دو مرجع رسیدگی می شود . که در زیر به توضیح آنها می پردازیم :

۱-۶ هیات های رسیدگی به تخلفات اداری

هیأت های رسیدگی به تخلفات اداری شامل هیأت بدوی و تحدیدنظر رسیدگی به تخلفات اداری هستند.

هیأت های تخلفات اداری دارای سه عضو اصلی و یک یا دو عضو علی البدل هستند.

جلسات با شرکت و حضور هر سه عضو رسمیت یافته و رأی با دو نظر موافق معتبر می باشد.

ارای هیأت بدوی قطعی است مگر در مورد مجازاتهای زیر :

_ تغییر محل جغرافیایی خدمت به مدت یک تا پنج سال

_ باز خرید خدمت در صورت داشتن کمتر از ۲۰ سال سابقه خدمت در مورد مستخدمین زن و کمتر از ۲۵ سال سابقه خدمت  دولتی در مورد مستخدمین مرد با پرداخت ۳۰ تا ۴۵ روز حقوق مبنای مربوط در قبال هر سال خدمت به تشخیص هیأت صادر کننده رای

_ باز نشستگی در صورت داشتن بیش از بیست سال سابقه خدمت دولتی برای  مستخدمین زن و بیش از ۲۵ سال سابقه خدمت دولتی برای مستخدمین مرد بر اساس سنوات خدمت دولتی  یا تقلیل یک تا دو گروه

_ اخراج از دستگاه متبوع

_ انفصال دائم از خدمات دولتی و دستگاه های مشمول این قانون

 هیأت تجدید نظر در مرکز وزارتخانه یا سازمان مستقل دولتی و نیز تعدادی از دستگاه های مشمول قانون تشکیل می شود.

البته هیأت عالی نظات می تواند تشکیل هیأت تجدید نظر تخلفات اداری را در مراکز برخی استان ها مقرر بدارد.

۲-۶ رسیدگی به تخلفات اداری از سوی مدیران و مقامات اداری و رسمی

در قانون تخلفات اداری به برخی مقامات اجازه داده شده است که بدون مراجعه به هیأت های رسیدگی به تخلفات اداری ، به تخلفات اداری کارکنان متخلف رسیدگی و مجازاتهایی را اعمال نمایند.

این حکم قابل انتقاد به نظر می رسد. از این جهت که تخلف ادعایی در هیأت به عنوان یک مرجع استاندارد ، رسیدگی نمی شود و مقام اداری یا رسمی ، رأساً رای به مجازات صادر می نماید و از طرفی تنها اعمال مجازات های خفیفی مانند اخطار کتبی مورد حکم قرار گرفته است. در حالی که ممکن است تخلف کارمند مجازات سنگین تری  را اقتضا نماید.

در هر حال مواد ۱۳ و۱۲ قانون تخلفات اداری مستند این موضوع است که در ذیل عیناً درج می گردند :

ماده ۱۲- رئیس مجلس شورای اسلامی، وزرا، بالاترین مقام اجرایی سازمانهای مستقل دولتی و سایر دستگاههای موضوع تبصره ۱ ماده ۱ این قانون و شهردار تهران می توانند مجازاتهای بندهای الف – ب – ج – د ماده ۹ این قانون را رأساً و بدون مراجعه به هیأتهای رسیدگی به تخلفات اداری در مورد کارمندان متخلف اعمال نمایند و اختیارات اعمال مجازاتهای بندهای الف ، ب و ج را به معاونان خود و بندهای الف و ب را به استانداران، رؤسای دانشگاهها و مدیران کل تفویض کنند. در صورت اعمال مجازات توسط مقامات و اشخاص مزبور، هیأتهای تجدید نظر حق رسیدگی و صدور رأی مجدد در مورد همان تخلف را ندارند مگر با تشخیص و موافقت کتبی خود آن مقامات و اشخاص.

ماده ۱۳- وزرا یا معاونان آنان در صورت تفویض وزیر، رئیس مجلس شورای اسلامی، بالاترین مقام سازمانهای مستقل دولتی و سایر دستگاههای موضوع تبصره ۱ ماده ۱ این قانون، شهردار تهران، استانداران و رؤسای دانشگاهها و مراکز مستقل آموزش عالی و تحقیقاتی و معاونان آنان می توانند کارمندانی را که پرونده آنان به هیأتهای رسیدگی ارجاع شده یا می شود را حداکثر به مدت سه ماه آماده به خدمت نمایند.

تبصره ۱- در مورد مؤسساتی که آمادگی به خدمت در مقررات استخدامی آنها پیش بینی نشده است، بر اساس مفاد قانون استخدام کشوری رفتار خواهد شد.

تبصره ۲- چنانچه کارمند پس از رسیدگی در هیأتها برائت حاصل نماید فوق العاده شغل یا مزایای شغل یا عناوین مشابه دوران آمادگی به خدمت بر اساس آخرین حقوق و مزایای قبل از این دوران پرداخت می شود.

تبصره ۳- هیأتهای بدوی رسیدگی به تخلفات اداری مکلفند در مدت آمادگی به خدمت، به پرونده اتهامی کارمندان رسیدگی کنند و تصمیم لازم را اتخاذ نمایند، و در صورتی که در مدت مذکور پرونده جهت رسیدگی پژوهشی به هیأت تجدید نظر ارجاع شود مدت آمادگی به خدمت برای سه ماه دیگر قابل تمدید خواهد بود و هیات تجدید نظر موظف است حداکثر تا پایان مدت مزبور به پرونده رسیدگی کرده رای لازم را صادر نماید. در هر حال با صدور حکم قطعی هیأتهای رسیدگی حکم آمادگی به خدمت لغو میگردد.

۷- نحوه اعتراض به رأی هیأت های رسیدگی کننده به تخلفات اداری

آرایی که در مورد تخلفات اداری کارکنان دولت صادر می شود قابل اعتراض هستند.

منظور از قابل اعتراض بودن آن است که یا این آرا قطعی هستند و در هیأت تجدیدنظر رسیدگی به تخلفات اداری رسیدگی قابل تجدیدنظر نیستند. که در اینجا این آرا در دیوان عدالت اداری قابل شکایت می باشند.

و یا آنکه آرای هیأت های بدوی در همان هیأت های تجدیدنظر رسیدگی به تخلفات ادار ی نیز قابل اعتراض هستند.

پس اعتراض و تجدیدنظر خواهی از آرای هیأت های رسیدگی کننده به تخلفات اداری را می توان به شکایت درون سازمانی و برون سازمانی (در دیوان عدالت اداری) تقسیم نمود.

۱-۷ اعتراض درون سازمانی به آرای هیأت های تخلفات اداری

آرایی که حاوی یکی از مجازاتهای زیر می باشد قابل تحدیدنظر در هیأت های تجدیدنظر تخلفات اداری می باشند:

انفصال موقت از یک ماه تا یک سال

تغییر محل جغرافیایی خدمت به مدت یک تا پنج سال

بازخرید خدمت در صورت داشتن کمتر از ۲۰ سال سابقه خدمت دولتی در مورد مستخدمین زن و کمتر از ۲۵ سال سابقه خدمت دولتی در مورد مستخدمین مرد با پرداخت ۳۰ تا ۴۵ روز حقوق مبنای مربوط در قبال هر سال خدمت به تشخیص هیأت صادرکننده رأی.

بازنشستگی در صورت داشتن بیش از بیست سال سابقه خدمت دولتی برای مستخدمین زن و بیش از ۲۵ سال سابقه خدمت دولتی برای مستخدمین مرد بر اساس سنوات خدمت دولتی با تقلیل یک یا دو گروه.

اخراج از دستگاه متبوع

انفصال دائم از خدمات دولتی و دستگاههای مشمول این قانون.

مهلت اعتراض به آرای هیـأت های بدوی در هیـأت های تــجدیدنـظر ، ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابـلاغ

 می باشد.

۷-۲ اعتراض به آرای هیأت های تخلفات اداری در دیوان عدالت اداری

هیأت های رسیدگی به تخلفات اداری از جمله مصادیق بارز هیأت ها و کمیسیون های دولتی هستند که آرای آنها در دیوان عدات اداری قابل شکایت است.

بیشتر بدانید: نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری

باید دانست دیوان عدالت اداری تنها به آرای قطعی هیأت های رسیدگی به تخلفات اداری رسیدگی می نماید.

اما آرای هیأت های اداری در چه صورتی قطعی محسوب می شوند ؟

سه دسته آراء در هیأت های تخلفات اداری قطعی و قابل شکایت در دیوان عدالت اداری هستند که عبارتند از :

الف) آرای صادره از هیأت های تجدیدنظر رسیدگی به تخلفات اداری

ب) آن دسته از آرای هیأت های بدوی که اساساً قابل اعتراض در هیأت های رسیدگی به تخلفات اداری نیستند.

ج) آن دسته از آرای قابل اعتراض هیأت های بدوی رسیدگی به تخلفات اداری که در مهلت قانونی به آنها در هیأت های تجدیدنظر تخلفات اداری اعتراض نشده است.

معمولاً وکلای دارای تجربه وکالت در دعاوی تخلفات اداری که در پرونده های اعتراض به آراء هیأت های رسیدگی کننده به تخلفات اداری وکالت اشخاص یعنی محکوم علیه را به عهده می گیرند نسبت به سایر وکلای دادگستری از توان و آگاهی حقوقی بهتری برای دفاع از حقوق کارمند تحت پیگرد بهره مند می باشند.

نویسنده : مسعود فریدنی  وکیل پایه یک دادگستری