ماده ۵۵ قانون شهرداری وظایف شهرداری را اعلام داشته است. بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری یکی از وظایف مهم شهرداری در مورد ایجاد محیط امن و سالم شهری را تبیین نموده و رسیدگی به موضوع ختم و رفع مزاحمت و آلودگی مشاغل مزاحم شهری را بر عهده کمیسیونی موسوم به کمیسیون مشاغل مزاحم یا کمیسیون موضوع بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری قرار داده است.

در این مقاله کوتاه تلاش نموده ایم درباره این موضوع طی چند بند توضیحاتی ارائه دهیم :

۱_متن بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری

بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری در مقام بیان یکی از تکالیف شهرداری اعلام می دارد :

جلوگيري از ايجاد و تأسيس كليه اماكن كه به نحوي از انحاء موجب بروز مزاحمت براي ساكنين يا مخالف اصول بهداشت در شهرهاست، شهرداري مكلف است از تأسيس‌كارخانه ها ،كارگاهها،گاراژهاي عمومي و تعميرگاه ها و دكان ها و همچنين مراكزي كه مواد محترقه مي سازند و اصطبل چارپايان‌ومراكزدامداري‌و بطوركلي تمام مشاغل و كسب هايي‌كه ايجادمزاحمت‌و سروصدا‌كنند يا توليد دود و يا عفونت و يا تجمع حشرات و جانوران نمايند جلوگيري كند و در تخريب كوره هاي آجرو گچ و آهك پزي و خزينه گرمابه هاي عمومي كه مخالف بهداشت است اقدام نمايد و با نظارت و مراقبت در وضع دودكش هاي اماكن و كارخانه ها و وسائط نقليه كه كار كردن آنها دود توليد مي كند از آلوده شدن هواي شهر جلوگيري نمايد و هرگاه تأسيسات مذكور فوق قبل از تصويب اين قانون بوجود آمده باشد آنها را تعطيل كند و اگر لازم شود آنها را به خارج از شهر انتقال دهد.
تبصره-(الحاقي ۲۷/۱۱/۱۳۴۵) شهرداري در مورد تعطيل و تخريب و انتقال به خارج از شهر مكلف است مراتب را ضمن دادن مهلت مناسبي به صاحبان آنها ابلاغ نمايد و اگر صاحب ملك به نظر شهرداري معترض باشد بايد ظرف ده روز اعتراض خود را به كميسيوني مركب از سه نفر كه از طرف انجمن شهر انتخاب خواهند شد تسليم كند. رأي كميسيون قطعي و لازم الاجرا است.
هرگاه رأي كميسيون مبني بر تأييد نظر شهرداري باشد و يا صاحب ملك در موقع اعتراض نكرده و يا در مهلت مقرر شخصاً اقدام نكند شهرداري بوسيله مأمورين خود رأساً اقدام خواهد نمود.

۲_ ترتیب رسیدگی به مشاغل مزاحم شهری

همانطوریکه از متن بالا بر می آید رسیدگی به مشاغل مزاحم و آلاینده شهری بدین شکل است که شهرداری، مراتب آلایندگی و مزاحمت شغلی و کسبی واحد متخلف را به متصدی آن ابلاغ می نماید.

در ابلاغیه به مخاطب برای تعطیلی یا تخریب و انتقال به خارج از شهر، مهلت مناسبی داده می شود.

اگر صاحب ملک به نظر شهرداری اعتراضی داشته باشد باید ظرف ۱۰ روز اعتراض خود را به کمیسیونی مرکب از سه نفرکه توسط شورای اسلامی شهر تعیین می گردد تقدیم دارد.

اگر اساساً صاحل ملک به نظر شهرداری اعتراض نماید و یا اینکه کمیسیون نظر شهرداری را تأیید نماید و یا اینکه مهلت مقرر نسبت به برطرف نمودن مشکل آلایندگی و مزاحمت شغلی و حرفه ای خود اقدام ننماید ، شهرداری به وسیله مأمورین خود نسبت به تعطیلی و با تخریب اقدام می نماید.

در این باره بایستی بیان داشت ترکیب کمیسیون موضوع بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری تأمین کننده حقوق صاحب ملک نیست.

بر خلاف ترکیب کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری در کمیسیون مشاغل مزاحم،تعیین عضو قاضی مورد حکم قانونگذار نگرفته است.

از طرفی رسیدگی کمیسیون بند ۲۰ ماده ۵۵ به صورت یک مرحله ای است و رأی کمیسیون قطعی است.

اما از آنجائیکه رأی مذکور نیز از جمله آرای کمیسیون های اداری می باشد می توان با شکایت در دیوان عدالت اداری خواستار نقض رأی صادره گردید.

نحوه طرح شکایت در دیوان عدالت اداری قبلاً به اختصار بیان گردیده است.

در مورخ ۳۰/۷/۱۳۹۶ آیین نامه ای تحت عنوان (( آیین نامه ساماندهی مشاغل و اصناف مزاحم شهری )) به تصویب هیأت وزیران رسیده است که در ماده یک آن آمده است (( شهرداری ها  موظفند به منظور رفع مزاحمت مشاغل و اصناف مزاحم متناسب با وضعیت فعالیت ، مکان استقرار و ماهیت شغلی آنها ، نسبت به صدور حکم انتقال ، جابجایی یا رفع مزاحمت از طریق اصلاح فرآیند کار ، تغییر فعالیت یا نوسازی اقدام نمایند .

 در صورت عدم اجرای حکم شهرداری توسط صاحبان مشاغل یا اصناف مذکور ، شهرداری موظف است نسبت به تعطیلی آن مطابق مفاد بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری اقدام کند. ))

۳_ لیست مشاغل مزاحم شهری

در بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری به صورت مصداقی مشاغل مزاحم بیان شده است. اما در ماده ۳ آیین نامه اخیرالتصویب پیش گفته آمده است : (( مجموعه مشاغل و صنوفی که به دلیل آلودگی و مزاحمت زیاد و شرایط نا ایمن نمی توانند در محدوده شهر فعالیت کنند و مشمول تعطیلی و انتقال قطعی به خارج از شهر یا به شهرک صنعتی ، مجتمع های صنفی مجاز و شهرک های کشاورزی می باشند به شرح ذیل پیوست که تأیید شده به مهر دفتر هیأت دولت است تعیین می شود … ))

همچنین در تبصره یک ماده بالا آمده است (( در مورد سایر مشاغل با توجه به شدت مزاحمت ، ناسازگاری با محیط شهری و شرایط محلی حسب مورد مفاد بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری ملاک عمل می باشد ))

در جدول ضمیمه آیین نامه بالا موارد زیر به عنوان مشاغل و اصناف آلوده کننده ، مزاحم و ناایمن درج گردیده اند :

۱_ اماکن تولید ، بسته بندی و انبار مواد شیمیایی خطرناک و مواد محترقه

۲_ دامداری ( سبک و سنگین )

۳_مرغداری و پرورش انواع طیور صنعتی

۴_تولید مصنوعات شیمانی و موزاییک

۵_ تولید لوله سیمانی و پله

۶_ تولید کاشی و سرامیک

۷_ آجرپزی ( از جمله تولید آجر فشاری و سفال ، تولید آجر قزاقی)

۸_ تولید گچ و آهک

۹_ سنگبری

۱۰_ سنگ کوبی

۱۱_ کارگاه های تولید آسفالت

۱۲_ تولید شن و ماسه

۱۳_ چرم سازی

۱۴_ دباغی

۱۵_ سالامبورسازی

۱۶_ روده پاک کنی

۱۷_ کشتارگاه دام و طیور

۱۸_ پایانه های بار و انبار موسسات باربری

۱۹-شارژ گاز در کپسول

۲۰-همه آب فلز کاری ها ( آب کاری )

۲۱_ رنگ کاری پروفیل آلومینیومی( رنگ کوره ای )

۲۲_ همه ریخته گری ها و ذوب فلزات ( از جمله چدن ، مس ، فولاد ، مفرغ ، برنز ،  آلومینیوم و سرب )

۲۳_ مراکز بازیابی اوراق انواع خودرو ، موتور سیکلت و ماشین آلات راهسازی ، صنعتی و کشاورزی

۲۴_ انبار انواع پسماند و ضایعات قبل بازیافت ( فلزی ، قراضه ها ، کاغذ و مقوا ، لاستیک و پلاستیک ، پت و …)

۲۵_ تعمیرگاه ماشین آلات سنگین.

به نظر می رسد تدوین و تصویب آیین نامه مذکور ، موجب شفافیت بیشتر و بهتر رسیدگی به مشاغل مزاحم و آلاینده شهری موضوع بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری گردیده است.