تعریف زراعت در نحوه اجرای قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها و نیز تفسیر قضایی قضات دادسرا و دادگاه ها در پرونده های تغییر کاربری غیرمجاز اراضی زراعی و باغ ها موثر است.

هر چند بعد از تعریف زراعت ،می بایست اراضی زراعی را تشخیص داد و از نظر قانونی، نظر جهاد کشاورزی در مورد زراعی یا باغ بودن اراضی برای مراجع اداری،لازم الاتباع و نسبت به قضات دارای ارزشی برابر نظر کارشناس رسمی دادگستری است،با این حال به نظر می رسد برای تشخیص اراضی زراعی ابتدا می بایست تعریف زراعت را ارائه داد.

پس این نوشته صرفاً در ارتباط با مبحث تغییر کاربری اراضی کشاورزی و با نگرش به قانون ذکر شده می باشد.

۱-تعریف زراعت در لغت

کلمه « زراعت» به کسر « ز» که در محاورات عمومی به فتح « ز» نیز تلفظ می‌شود، اسم مصدر از ریشه « زرع» می‌باشد. این کلمه در فرهنگ واژگان فارسی دارای معانی « کشاورزی» و « کشت و زرع» بیان‌شده است(فرهنگ فارسی ،دکتر محمد معین،انتشارات بهزاد،چاپ اول ۱۳۸۲،جلد دوم،ص۱۲۱۶).

به نظر می‌رسد هر آنچه با دخالت انسان و با اقداماتی مانند پاشیدن دانه (بذر) کاشتن نشاء و امثال آن با مراقبت‌های بعدی آن در زمین رشد و نمو می‌نماید مشمول عنوان زراعت می‌گردد.

۲-تعریف زراعت در قانون اصلاحات ارضی

در بند یک ماده اول قانون اصلاحات ارضی مصوب ۱۹/۱۰/۱۳۴۰ تعریفی از زراعت ارائه‌شده که باغداری را هم شامل می‌شود. بدین بیان که « زراعت عبارت است از تولید محصول به‌وسیله عملیات زراعتی و باغداری» به نظر می‌رسد چون دغدغه اصلی این قانون تقسیم مالکیت اراضی کشاورزی بین زارعین بوده است تفکیک بین مفهوم « زراعت» و « باغداری» فایده‌ای نداشته است.

۳-لزوم تفکیک بین زراعت و باغداری

بهتر است دو مفهوم « زراعت» و « باغداری» به‌صورت مستقل ذکر شوند و واژه « کشاورزی» اعم از آن‌ها تلقی شود. این برداشت و تفسیر را عرف کشاورزی نیز تأیید می‌نماید.

 درهرحال رکن دخالت انسان در کاشت، داشت و برداشت محصولات زراعی باعث تمیز و تفکیک محصولات خودرو از محصولات پرورشی گردیده و به دنبال این تمایز، بستری که گیاهان در آن می‌رویند یعنی « زمین» نیز دارای کاربری‌های متفاوتی قلمداد می‌شوند.

 مثلاً در مراتع گیاهانی روییده می‌شود که هرچند از آن‌ها می‌توان برای رفع نیازهای انسانی استفاده نمود ولی چون در رویش و به بار نشستن آن‌ها اصولاً عامل انسانی دخالتی ندارد به زمین های مذکور، نمی‌توان عنوان «مزرعه» داد و درنتیجه چنین اراضی را زمین های مرتعی یا مرتع می‌گویند.

۴-تعریف پیشنهادی ما

زراعت یعنی هرگونه کشت و کاری، جز غرس نهال که توسط انسان‌ها در زمین انجام می‌پذیرد خواه کشت مذکور به‌صورت دیم باشد یا آبی.

نویسنده:مسعود فریدنی – وکیل پایه یک دادگستری