اعتبار قولنامه دستی در دادگاه ها – تفکیک بین قولنامه و مبایعه نامه

دعاوی حقوقی دعاوی ملکی

آنچه امروزه در بین مردم و بنگاه های معاملات ملکی تحت عنوان (( قولنامه )) از آن یاد می شود لزوماً منطبق با مفهوم حقوقی این اصطلاح نیست.

یعنی معنای عرفی قولنامه و یا قولنامه دستی با معنای حقوقی آن متفاوت است.

اعتبار قولنامه دستی

برای پاسخ دقیق به این سوأل که اعتبار قولنامه دستی یا اعتبار قولنامه دست نویس بدون شاهد چقدر است ، می بایست فهم حقوقی مشخصی از قولنامه ، مبایعه نامه و عبارات مشابه داشت.

می دانیم که برای نقل و انتقال املاک ثبت شده و دارای سابقه ثبتی،تنظیم سند رسمی در دفاتر اسناد رسمی ضرورری است.

و بر این واقعیت اداری و ثبتی نیز آگاهیم که انتقال سند رسمی دارای مقدماتی است که استعلام از اداره امور مالیاتی ، شهرداری و ثبت کمترین آنهاست.

ملزومات مقدم تر بر سه استعلام فوق شامل صدور پایان کار و داشتن صورتمجلس تفکیکی است.

به هر حال مبنای روی آوردن مردم به تنظیم قولنامه های عادی و حتی مبایعه نامه های تنظیمی در بنگاه های معاملات ملکی ، در بیشتر مواقع تهیه و تدارک مدارک و انجام تشریفات پیش گفته است.

تفاوت قولنامه با مبایعه نامه

قولنامه بر خلاف مبایعه نامه ، تعهد به انعقاد عقد معینی است.

قولنامه دلالتی بر وقوع عقدی مثل بیع ندارد.

 برای تقریب به ذهن می توان گفت وقتی طرفین طی قراردادی متعهد می شوند نسبت به تنظیم سند بیع با شرایط معینی در تاریخ معینی اقدام نمایند ؛ این سند قولنامه است که در اینجا معنایی جز تعهد به انجام بیع ندارد.

در حالی که در مبایعه نامه ( مانند مبایعه نامه های معمول و جاری بنگاه های معاملات ملکی ) با درج عبارات فروشنده ، خریدار ، مورد معامله ، ثمن معامله ، شرایط قرارداد و تاریخ دفتر خانه و انتقال سند ، عملاً بیع محقق شده است و صرفاً تنظیم سند رسمی بیع که بیشتر جنبه اثباتی دارد به رجوع به دفترخانه موکول می گردد.

قولنامه زمانی عنوان قرارداد دارد که متضمن تعهدات متقابل از ناحیه دو طرف قرارداد باشد و یا لااقل امضای دو طرف را دارا باشد.

سندی که صرفاً حاوی وعده یک طرف به انجام تعهد معینی مانند تعهد به بیع است بواسطه اینکه جامه عقد و قرارداد که یک عمل حقوقی دو طرفه است را به تن ندارد ؛ الزام آور نیست.

اما قولنامه به جهت اینکه حاوی تعهد به انجام عمل معینی است دارای ضمانت اجرای حقوقی است.

یعنی متعهدله (کسی که به نفع او تعهدی شده است) می تواند الزام متعهدعلیه (کسی که متعهد به انجام کار شده است ) را به انجام تعهد درخواست نماید.

اینکه قولنامه به صورت رسمی تنظیم شده باشد یا به صورت دستی یا دست نویس ، شاهد یا بدون شاهد اثری بر ضمانت اجرای حقوقی مفاد قولنامه ندارد.

یعنی بدون شاهد نیز می توان دعوی الزام به انجام تعهد موضوع قولنامه عادی یا دستی را مطرح نمود.

هر چند قولنامه رسمی (منظور قولنامه ای است که ممکن است و می تواند در دفاتر اسناد رسمی تنظیم گردد ) مطمئناً دارای ارزش قضایی بالاتر است چون مفاد آن قابل انکار و تردید نیست و حتی نسبت به تعهد موضوع آن می توان اجراییه رسمی را درخواست نمود.

از طرفی در مورد قولنامه عادی دست نویس اگر دارای شاهد و گواه موقع تنظیم باشد ، در موقع بروز اختلاف استفاده از مفاد گواهی شهود مؤثر در نتیجه کار است.

اشتباه رایجِ مفهومیِ دیگر در بازار معاملات ملکی این است که مرد م بعضاً مبایعه نامه های تنظیمی مشاورین املاک را مدرکی رسمی ( سند رسمی ) تلقی می نمایند.

 و یا اینکه اعتبار اسناد تنظیمی در بنگاه های معاملات ملکی را برابر با اسناد رسمی تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی تلقی می نمایند.

این برداشت مخالف تعریف سند رسمی است.

به طور روشن مبایعه نامه ها و اجاره نامه های تنظیمی در دفاتر مشاورین املاک ، سند عادی به حساب می آیند.

لذا ایراد انکار و تردید نسبت به آنها ممکن است.

پیشنهاد مطالعه : وکیل متخصص امور ملکی در تهران

در مورد اسناد رسمی نقل و  انتقال در دفاتر اسناد رسمی، خلاصه معامله به اداره ثبت محل ، ارسال و مراتب در دفاتر مربوطه اداره مذکور ثبت می شود.

در مورد معاملات انجام شده در بنگاه های معاملات ملکی چنین ترتیبی جاری نیست.

با توجه به آنچه گفته شد می توان گفت مبایعه نامه های تنظیمی دفاتر در مشاورین املاک (( بیع )) محسوب می گردد.

تشریفاتی بودن عقد بیع املاک ثبت شده یعنی لزوم ثبت رسمی سند انتقال تأثیری بر اطلاق بیع بر مبایعه نامه های مشاورین املاک ندارد.

برتری سند رسمی بیع تنظیمی در دفترخانه اسناد رسمی بر مبایعه نامه های مشاورین املاک از جهت ارزش اثباتی آن است.

سند رسمی در مقابل همگان قابل استناد است و بر اساس ماده ۲۲ قانون ثبت ،دولت تنها کسی را که ملک به اسم او ثبت شده و این انتقال در دفتر املاک ثبت شده است را به عنوان مالک به رسمیت می شناسد.

با این حال شکی نیست که بیع نامه ها تنظیمی در بنگاه ها بیانگر وقوع بیع می باشند.

ولی قولنامه ای که حاوی تعهد به انجام بیع است یا سایر عقود است دلالتی بر انتقال مالکیت ندارد.

پس از نظر ارزش گذاری اسناد می توان گفت سند رسمی دفترخانه بر مبایعه نامه های بنگاه ها و این مبایعه نامه ها بر قولنامه های دستی و حتی قولنامه های رسمی صادره از دفاتر اسناد رسمی چه با شاهد تنظیم شده باشند و چه بدون شاهد ، برتری دارند.

به هر حال قولنامه قراردادی است که اصولاً معتبر است مگر اینکه مفاد آن مخالف قوانین و نظم عمومی باشد.

آنچه بیان شد اجمالی بر موضوع ارزش و اعتبار قولنامه دستی یا قولنامه دست نویس بود که به نظر اطلاع آن برای کسانی که قصد نقل و انتقال املاک یا هر نوع مالی را دارند ؛ مفید می باشد.

روشن است که مطالبه راجع به  اعتبار قولنامه دستی و موارد ابطال چنین قولنامه هایی و ضمانت اجرای تخلف از مفاد قولنامه دست نویس نیازمند بحث جامعی است که در این مختصر نمی گنجد.

راجع به گرفتن حکم تنظیم سند بر اساس قولنامه دست نویس و بدون شاهد ، ابطال سند رسمی به استناد قولنامه عادی و بدون شاهد ، اعتبار قولنامه دستی بعد از فوت فروشنده یا خریدار و سایر دعاوی مربوط به قولنامه های دستی و مبایعه نامه های تنظیمی در بنگاه ها آماده قبول وکالت دعاوی می باشیم.

پیشنهاد بازدید: وکیل متخصص در دیوان عدالت اداری 

نویسنده : مسعود فریدنی

وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی

تلفن تماس : ۰۹۱۲۳۹۷۸۱۱۷

20 دیدگاه

  1. Soheila

    با سلام اگر مالک زمینی در بنگاه به شخصی زمین خودش رو بفروشد ودوباره همون زمین رو به نام شخص دیگری در دفتراسناد،انتقال دهد،شخص اولی که زمین رو در بنگاه خریداری کرد، نمیتواند در مورد فروخته شدن زمینش دراسناد،در دادگاه ادعایی کند بخاطر اینکه زمینش قولنامه بنگاهی هست؟

  2. Soheila

    باسلام.من زمینی رو نزد برادرم خریدم ودربنگاهی نوشته شده وخود صاحب بنگاهی امضا کرده،ومهربنگاه زده.اما شاهدی نبوده تا امضا کنه.من وبرادرم هم امضا کردیم.ایا چنین قولنانه ای در دادگاه پذیرفته میشود، بدون شاهد چون هست،اگر مشکلی پیش بیاید.منظورم اینه اگر قیمت زمین بالا رود وبرادرم درمقام ادعا بربیاد،ایا این قولنامه مورد قبول دادگاه هست؟

  3. سید حسام الدین عراقی

    با سلام : بنده به اتفاق شخص دیگری ملکی بصورت قولنامه ایی در مشاور املاک خریداری نمودیم . قرارداد دست شریک بنده بود تا زمانی که متوجه شدم ملک مورد نظر بدون اطلاع بنده فروخته شده . ایشون یک امضا خط خورده بدون اثر انگشت و نام در ذیل امظا با ترفندی خط خوردگیهای روی امظا بنده را پاک کرده که کاملا مشهود میباشد وبا متنی مبنی بر اینکه تمام حق و حقوق خود را واگذار نموده ام با دست خط خودش ملک را به همسرش واگذار کرده وبعد از طریق همسرش فروخته حالا بنده شکایت کرده ام ولی متاسفانه به دلیل مسموم بودن سیستم اداری بازپرس بر رد قرار و رد طرح شکایت نموده خواهش میکنم منو راهنمایی کنید .

    • سلام-با توجه به فرض سوال شما،موضوع از طریق شکایت کیفری ترجیحاً با درج هر سه اتهام جعل،استفاده از سند مجعول و فروش مال غیر قابل شکایت هست،مهمترین دلیل اثبات ادعا در چنین مواردی،جلب نظر کارشناس رشته خط هست قضات دادسرا و دادگاه هم معمولا به استناد نظریه کارشناس یا کارشناسان خط ،تصمیم می گیرند،ظاهرا قرار منع تعقیب صادر شده،شما می توانید ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ به قرار صادره شکایت کنید.

  4. F.nazari

    با سلام .بنده به همراه یکی از دوستان ملکی را از دو نفربه صورت شرایط یکساله با چندین فقره چک معامله کرده ایم که در این میان فقط بین خودمان چهار نفر قولنامه دستی با قید شرایط پرداخت و مبلغ پشیمانی نوشته شده است .و این قولنامه بدون اثر انگشت و شهود میباشد .و فقط چهار نفر طرفین معامله ان را امضا نموده اند ایا در این میان فروشندگان میتوانند نسبت به فسخ معامله اقدامی انجام دهند یا خیر .

    • سلام/ در این باره باید گفت:
      ۱-قرارداد تنظیمی معتبر هست چون طبق از شما برمی آید که راجع به ملک مشخص و قیمت آن توافق شده است.
      ۲-صرف شاهد نگرفتن ،دلیل بر بی اعتباری نیست و امضای طرفین بویژه فروشندگان به استناد ماده ۱۳۰۱ قانون مدنی به عنوان دلیلی بر علیه آنها قابل استفاده است.
      ۳-فروشندگان بدون دلیل قانونی یا قراردادی نمی توانند حسب مورد قرارداد را فسخ یا ابطال یا مدعی انفساخ آن گردند.
      بهتر است در صورت دارا بودن سابقه ثبتی و پلاک ثبتی مشخص،بعد از مشورت با وکیل ،برای طرح دعوی تنظیم سند رسمی اقدام نمایید.

  5. hrb

    سلام.
    بنده یک واحد آپارتمان به مبلغ ۴۵ میلیون تومان رهن و یکصدهزارتومان اجاره دادم.اما مستاجر پول رهن و اجاره را پرداخت نکرد و بعد از چهار ماه که ساکن بود واحد را تخلیه کرد.قولنامه هم در بنگاه نوشتیم.بابت چهارماهی که در خونه بوده چه جوری میتونم هزینه ای بگیرم؟آیا این شرایط که پول رهن و اجاره را پرداخت نکرده شامل اجرت المثل ایام تصرف با جلب نظر کارشناس میشودکه از طریق دادگاه پیگیری کنم؟ یافقط چهار ماه اجاره ماهی صدتومن از طریق شورای حل اختلاف؟

    • درود بر شما-چون توافق شما در اجاره نامه به کیفیتی بوده که فرمودید،بنابراین تنها میتونید نسبت به مطالبه چهارصد هزار تومن اقدام نمایید که خب در صلاحیت شورای حل اختلاف هست.

  6. ehsan

    سلام اگر زمینی در شهرستان داشته باشی و قولنامه ای هم باشد و اون قولنامه شاهد و امضا شده باشه جزو انحصار ورثه قرار میگیرد ؟؟و اینکه میشه زمین رو با دو شاهد در همون شهرستان به اسم مادر زد ؟؟بدون اجازه فرزندان؟؟

    • سلام-بله این ملک جزو ترکه (میراث) محسوب می شود.ولی انتقال آن به هر شخصی ولو مادر که جزو ورثه هم هست،نیاز به اجازه همه ورثه دارد.انتقال بدون اجازه وراث در فرض رد معامله توسط آنها،باطل و چون احتمال محکومیت کیفری انتقال دهنده و حتی انتقال گیرنده زیاد هست ،پیشنهاد نمی گردد.

  7. محمد

    با سلام و خسته نباشید خدمت جناب فریدونی.
    پدرم یکسال قبل از فوت اش ملکی را به مبلغ ۳۸۰ میلیون در املاک ب صورت مبایعه نامه با دو شاهد ب اینجانب فروخت.ولیکن پولی از من دریافت نکرد و انرا بعنوان حق الزحمه دوران پیری و همچنین هزینه ازدواج اینجانب در نظر گرفت.
    اکنون پس از فوت پدرم بقیه وراث راضی نیستند و میخواهند ملک بنده را تقسیم کنند.
    اعتبار مبایعه نامه من چقد است؟ایا دادگاه به نفع من است یا انها?

  8. مهدی

    سلام،مادر بنده تمام اموال خودشو با یه دست نوشته در زمان حیات خود به پدرم و خواهرم داده است ودونفرهم شاهد امضا کردند خواهران بنده نیز شاهد شدند،که ایشان گفتند برای عمل می رم و قبل از عمل تمام اموال رو به اینها دادم و پدر و خواهرم مالک کل هستند و ایشان یکماه بعد در بیمارستان فوت کردند حال همسرم رفته شکایت و خواهان سهم الارث بنده هست ایا میتواند مالی که مادرم در زمان حیات خود د ا ده است را بگیرد؟؟ ؟ ایا دست نوشته سندیت ندارد,,گوشی بنده ساده است و ایمیل ندارم ،لطفا جوابیه را در همین صفحه میتوانم ببینم،،ایمیل اشتباه هست،

  9. amir qeshmi69

    سلام
    من یه زمینی خریدم از یکی نه صاحب زمین قولنامه دستی نوشتم
    و زمین بدهی به بانک داشت الان صاحب زمین رفته وامشو پرداخت کرده سند نمیزنه میگه من نفروختم

ارسال پاسخ به Cancel Reply

*